Yakın tarihimizin en önemli mihenk taşlarından biri olan Bretton Woods Anlaşması ile ilgili bildiklerimizi gözden geçirelim. 1 Ons altının = 35 dolar ya da 1 dolar 0,88867 gram altın olarak belirlendiği bu anlaşma ile neler olmuş, neler yaşanmıştır?
Bretton Woods Anlaşması Nedir?
İkinci Dünya Savaşının devam ettiği fakat savaşın galibinin artık belli olmaya başladığı tarihlerde ABD öncülüğünde ki Batı İttifakı savaş sonrası dünyanın dizaynını yapmaya başlamışlardı. Savaşın yakıp, yıktığı Avrupa’nın aksine ABD savaş döneminde üretimini ve ticaretini maksimize etmişti. Bu ekonomik karlılık ve üretim üstünlüğü sayesinde savaş sonrası Batı İttifakının liderliğini İngiltere’den devir alacağı da kesinleşmişti.
İşte böyle bir ortamda tarih Temmuz 1944 yılını gösterdiğinde ABD’nin New Hampshire eyaletinin Bretton Woods kasabasında bir konferans düzenlendi. Bu konferans ABD öncülüğü ve liderliğinde batı ittifakının içerisinde bulunan 44 ülkeden 730 delegenin katılımıyla gerçekleşmiştir.
ABD’nin Bretton Woods Anlaşmasını Tüm Dünya’ya Dayatması
Amerika Birleşik Devletleri herkesin de bildiği üzere İkinci Dünya Savaşından tek galip devlet olarak ayrılmıştır. Bu cümle ideolojik sebepler nedeniyle tartışılmaya açılsa da objektif bakış açısı ile bu konu tartışılamaz. SSCB(Rusya) Alman işgali ile ezilmiş ve milyonlarca vatandaşını savaşta kaybetmiştir. ABD ise hem kendi anakarasında savaş görmemiş hem de savaşın sonunda Japonya’ya attığı atom bombaları ile hiç bir devletin yeni bir savaşa cesaret edemeyecek şekilde sindirmiştir. İşte bu koşullar altında savaşın sonuna doğru imzaladığı Bretton Woods Anlaşmasını hem kendi müttefiklerine hem de Dünya’nın geri kalanına uygulatmayı dayatmıştır. Bu dayatmayı da silah zoru ile değil tam tersine yardımlar, krediler, hibeler ile yapmıştır. Örneğin müttefik olarak kabul ettiği ve savaştan zarar gören ülkelere Marshal Yardımları adı altında Dolar olarak yardımları yapmış ve bu ülkelerin dolar ile ticaret yapmasını teşvik etmiştir. Sonuçta ABD dolarları matbaada basıyordu ve ona bir zararı yoktu. Tabi ki ülkeler bu dolarları ABD merkez bankasına götürüp karşılığında Altın istemedikleri sürece…
Bretton Woods Anlaşmasına Hangi Ülkeler Katılmıştır?
Australia
Belgium
Bolivia
Brazil
British Raj
Canada
Chile
China
Colombia
Costa Rica
Cuba
Czechoslovakia
Dominican Republic
Ecuador
Egypt
El Salvador
Ethiopia
France
Greece
Guatemala
Haiti
Honduras
Iceland
Iran
Iraq
Liberia
Luxembourg
Mexico
Netherlands
New Zealand
Nicaragua
Norway
Panama
Paraguay
Peru
Commonwealth of the Philippines Philippines
Poland
South Africa
Soviet Union
United Kingdom
United States
Uruguay
Venezuela
Yugoslavia
Bretton Woods Anlaşmasına Maddeleri Nelerdir?
Anlaşmanın bir çok önemli maddesinin olmasının yanı sıra en önemli 3 madde şunlardır
1. IMF‘nin Kurulması
2. Dünya Bankasının Kurulması
3. Dolar’ın uluslararası rezerv birimi olarak tüm üye ülkeler tarafından kabul edilmesi
Doların Dünya Rezerv Para Birimi Olması Ne Demek?
Dünya ticaretini en basit halini düşünürsek mal veya hizmetin bir değer karşısında takas yapılmasıdır. Bu tanım ile çok basit anlamıyla ifade ettiğim “bir değer” aslında bütün ticaretin amacını temsil ediyor. Bu değer neydi ve yıllar içerisinde neye dönüştü?
Ticaretin tarihi insanlığın yerleşik hayata geçmesi ile başlar. İlk ticaret mal-mal şeklinde yapılırken, daha sonraki çağlarda gelişerek alınan mal ya da hizmetin karşısında bir çok değer konmuştur. Özellikle Roma İmparatorluğundan sonra ise Dünya ticaretinde Altın ve Gümüş dönemi yerleşmiştir. Bu düzen İngiltere’nin kurduğu büyük sömürge imparatorluğuna kadar böylece devam etmiştir. İngiltere kurduğu ticaret ağında altın ya da gümüş yerine bunlara eşdeğer para birimi olan Sterling‘i çıkarmıştır. Dolar da bu fikrin daha da gelişmiş halini temsil eder.
Dünya çapında ticaret ağınız varsa, tüm dünya da geçerli bir paranız olması gerekir. Dolar işte bu sorunu ortadan kaldırarak dünya ticaretini kolaylaştırmış ve yaygınlaştırmıştır. Bu ticarette kullanılan en yaygın para birimi olduğu için ülkeler bu parayı rezerv olarak saklamak zorunda kalmışlardır. Kısaca tek rezerv para birimi dolar değildir ama en çok kullanılan rezerv para Dolardır.
Dünyada en çok Kullanılan Rezerv Paralar
Aşağıdaki tabloda 2016 yılı ve 2020 yılı karşılaştırmalı olarak Dünya’daki merkez bankaların tuttukları rezerv paraların oranlarını görmektesiniz. Bu oranlara göre Amerikan Doların hegemonyası gittikçe artmaktadır.
| Sıra | Para Birimi | 2016 | 2020 |
| 1 | Amerikan Doları | % 51,38 | %57,92 |
| 2 | Euro | % 15,32 | %18,73 |
| 3 | Japon Yeni | % 3,60 | %5,33 |
| 4 | İngiliz Sterlini | % 3,40 | %4,14 |
| 5 | Çin Yuanı | % 0,86 | %1,89 |
| 6 | Kanada Doları | %1,51 | %1,66 |
| 7 | Avustralya Doları | %1.41 | %1.45 |
| 8 | İsviçre Frangı | %0,13 | %0,14 |
Bretton Woods Anlaşması Anlaşmasının Çökmesi
Bu anlaşma 1971 yılına kadar başarıyla gelmiş ve tüm dünyanın dolarizasyona geçmesine sebep olmuştur. Yazımızın en başında da belirttiğimiz gibi bu anlaşma 1 Ons Altın fiyatını 35 Dolara sabitler. Yani elinizde 35$ varsa ABD Merkez Bankası(FED) size 1 Ons altın vermek zorundadır. Amerikanın elinde yeteri kadar altın olmadığını düşünen ve ABD’nin hegomonyasından rahatsızlık duyan Fransa ve Almanya devlet başkanları iş birliği yaparak ellerinde ki dolarlar karşılığında FED’den Altın talep etmeye başladı. Bu süreç bir süre devam etse de ABD bu anlaşmadan çekildiğini ilan ederek doların değerinin artık altına endekslenmediğini duyurdu. Bu tarihten itibaren dünya artık yeni bir sistem ile dolarizasyona devam edecekti…. Petro-Dolar
